Press "Enter" to skip to content

Category: રાજેન્દ્ર શુકલ

મેઘધનુના ઢાળ પર


કવિ શ્રી રાજેન્દ્ર શુકલની આ અદભુત રચનામાં કોતરાયેલું છે પોતાના પ્રિયજનને મળવાનું આમંત્રણ. દુનિયા પ્રેમીઓ વચ્ચે ભલે દિવાલ ઊભી કરી દે, એમના પગમાં લોખંડી બેડીઓ પહેરાવી દે, અને હકીકતની દુનિયામાં તેઓ ભલે જોજનો દૂર હોય પણ સ્વપ્નની દુનિયામાં એમને મળતાં કોણ રોકી શકે છે ? કવિનો કલ્પનાવૈભવ ઝંઝાનીલો શાં ઝૂલશું કોઈ અગોચર ડાળ પર … માં છલકતો દેખાય છે. મિલનોત્સુક પ્રેમીની પોતાના પ્રિયજનને મેઘધનુના ઢાળ પર મળવાનું ઈજન આપતી આ સુંદર રચના આજે માણીએ.

પગલાંય બંધાઈ જતા પાક્કું ચણેલી પાળ પર,
મળવું જ છે તો મળ મને તું મેઘધનુના ઢાળ પર.

તું આવ એકી ફાળ આ લંબાયેલા કરને ગ્રહી,
મૂકી ચરણ ફુત્કારતા સો સો ફણાળા કાળ પર.

આ એક સેલારે અહીં ને એક સેલારે ત્યહીં,
ઝંઝાનીલો શાં ઝૂલશું કોઈ અગોચર ડાળ પર.

સોનાસળી સોનાસળી રમતાં રહે કોમળ કિરણ,
તડકો વિખેરાતો રહે ઝાકળ પરોવ્યા વાળ પર.

કૈં વેલબુટ્ટા ફુલપત્તી એક ભાતીગળ ગઝલ,
કૈં રેશમી શબ્દોનું આછું પોત વણીએ શાળ પર.

– રાજેન્દ્ર શુકલ

2 Comments

શબ્દનું ઘર ઊઘડે


અનુભૂતિના અજવાસનું અદભુત વર્ણન. અજ્ઞાનનું ઘેરાયેલ આકાશ જ્યારે જ્ઞાનની કૂંચીથી ઊઘડી જાય ત્યારે ચરાચરમાં વ્યાપક એવા વિભુનું દર્શન થાય. શ્વાસ અને ઉચ્છવાસ સાથે પ્રાણની આવનજાવન નહીં પણ જન્મ જન્માંતરની સ્મૃતિઓના પડદા ભેદાય, અને કમળને જો યોગના ગ્રંથોમાં વર્ણવેલ ચક્રની સાથે સરખાવીએ તો આખું સરોવરનું ઉઘડવું અનુભૂતિની વ્યાપકતાને કેટલી બખૂબીથી દર્શાવે છે. શબ્દોની હથોડીથી આવા સુંદર ભાવોનું સર્જન કરનાર શિલ્પી રાજેન્દ્ર શુકલની રચના આજે માણીએ એમના પોતાના સ્વરમાં અને એ ભાવનો અનુભવ કરીએ.
*

*
ઘનઘોર ઘેરાયું સઘન આકાશ આખર ઊઘડે,
કૂંચી ફરે, તાળાં ખૂલે ને શબ્દનું ઘર ઊઘડે.

પ્હેલી પ્રથમ આંખો ફૂટી હો એમ અંતર ઊઘડે,
કમળ જ નહીં, આખું સ્વયં જાણે સરોવર ઊઘડે.

આ શ્વાસ ને ઉચ્છવાસ સાથે કોણ મંથર ઊઘડે,
કે જન્મ જન્માન્તર બધાં આ થર પછી થર ઊઘડે.

રેલાય કેવળ એકધારો સ્વર મધુર આરંભનો,
કોની પુરાતન ઝંખના, આ દ્વાર જાજર ઊઘડે.

ઊભો સમય થિર આંખમાં થંભી ગઇ સહુ પરકમા,
હું ઊઘડું ઉંબર ઉપર, સામે ચરાચર ઊઘડે.

– રાજેન્દ્ર શુકલ

2 Comments

સખી !


દૂર સાગરમાં અવશ સરતા, સખી !
પત્રનાં તરણે અમે તરતા, સખી !

આમ તો ખાલી બધું તારા વિના,
પત્રથી પળને અમે ભરતા, સખી !

હર સવારે ફૂલ ખીલે જે કશાં,
પત્ર ના’વે તો તરત ખરતા, સખી !

જાગતી રાતે જગત ઊંઘે તદા –
પત્રનાં કાંઠે અમે અમે ફરતાં, સખી !

પત્રને આધાર ટકતો પ્રાણ આ,
પત્રમાં પાછો તને ધરતા, સખી !

– રાજેન્દ્ર શુક્લ

2 Comments

એક જણ મળતું રહ્યું


ખંડેરના એકાંતને પણ એક જણ મળતું રહ્યું,
ને એક સાથે બીજી પળને કો’ક સાંકળતું રહ્યું.

ઊંચાઈઓને આંબવાનું ચંદ્ર તો બ્હાનું હશે,
ના વ્યર્થ કૈં સાગર તણું ઊંડાણ ખળભળતું રહ્યું !

આ જિંદગીની ચાર ક્ષણનું ગીત તો પૂરું થયું;
મુજ શૂન્યતા ગાતી રહી, તુજ મૌન સાંભળતું રહ્યું.

ઊગ્યા કર્યું સ્વપ્નોનું લીલું ઘાસ કબરો પર અને
આકાશની આંખો થકી મુજ દર્દ ઓગળતું રહ્યું.

આ વન્ય કેડીઓ સમય ગાતો રહ્યો, ગાતો રહ્યો,
ને તે ક્ષિતિજની રેખ પર કોનું વદન ઢળતું રહ્યું !

‘ના કોઈની યે વાટ’ કહી જેણે ક્ષિતિજ તાક્યા કર્યું,
છેવટ સુધી એ આંખમાં આકાશ ટળવળતું રહ્યું.

હું તો સમયની જ્યમ બધુંયે ભૂલવા મથતો ગયો,
યુગ-અંતનું ખાલીપણું મુજ રક્તમાં ભળતું રહ્યું.

– રાજેન્દ્ર શુક્લ

2 Comments

આવ્યાં હવાની જેમ


શબ્દો જેમની પાસે અનાયાસ સરતાં રહે છે એવા મારા પ્રિય કવિ રાજેન્દ્ર શુકલની રચના જેને બંસરીબેનનો કંઠ મળ્યો છે, અહીં રજૂ કરું છું. દૃશ્ય જગત જ સર્વકાંઈ નથી. રેશમી હવાની જેમ કોઈની મધુર યાદો અદૃશ્ય રીતે આપણને એક અલગ ભાવસૃષ્ટિમાં તાણી જાય છે.  હું શું કરું કે કંઠ ખૂલતો નથી, ગીતો તો કેટલુંય કરગરી ગયા … તથા એની ખીણો મહીં જ સમય ખૂંપતો ગયો, શબ્દો અજાણતાં તમે કોતરી ગયા .. એ અહેસાસને વાચા આપે છે.
*
સ્વર: બંસરી યોગેન્દ્ર, સંગીત: હરેશ બક્ષી

*
આવ્યાં હવાની જેમ અને ઓસરી ગયાં,
શો શૂન્યતાથી જામ સપનનો ભરી ગયાં !

વીતી ગઈ એ વેળ, હવે અહીં કશું નથી,
સ્મરણો ય આવી આવીને પાછાં ફરી ગયાં !

હું શું કરું જ્યાં કંઠ જરી ય ખૂલતો નથી,
ગીતો તો કેટલું ય અરે કરગરી ગયાં !

તારા ગયાં પછી ન બન્યું કંઈ નવું અહીં,
અધઊઘડી બે છીપથી મોતી ઝરી ગયાં !

જોઈ અટૂલી મ્હેંક સમય પૂછતો ફરે –
‘ફોર્યાં અહીં જે ફૂલ તે ક્યારે ખરી ગયાં !’

વાતો રહી ગઈ એ કસુંબલ મિજાજની,
એ ઘેન, એ ઘટા, એ ઘૂંટ, સહુ સરી ગયાં !

એની ખીણો મહીં જ સમય ખૂંપતો ગયો,
શબ્દો અજાણતા જે તમે કોતરી ગયાં !

– રાજેન્દ્ર શુકલ

(ગીતની ફરમાઈશ કરનાર મિત્રો – રુષુ અને નિશાંત)

6 Comments

શ્વસી જઇએ


*
સ્વર – અમર ભટ્ટ

*
સામાય ધસી જઈએ, આઘાંય ખસી જઇએ,
એકાદ મળે ક્ષણ તો ક્ષણમાંય વસી જઇએ.

આમેય વિતાવવાની છે રાત સરોવરમાં,
તો ચાલ કમલદલમાં આ રાત ફસી જઈએ.

એકેક કસોટીમાં છે પાર ઉતરવાનું,
હર શ્વાસ કસોટી છે, એનેય કસી જઇએ.

આ ફીણ તરંગોનાં છે શીખ સમંદરની,
રેતાળ કિનારા પર હેતાળ હસી જઇએ.

ઉત્કંઠ હવામાં છે સંગાથ સુગંધોનો,
હોવુંય હવે ઉત્સવ, આકંઠ શ્વસી જઇએ.

– રાજેન્દ્ર શુકલ

4 Comments