Press "Enter" to skip to content

Month: July 2009

આપણી વચ્ચે હતી!


મિત્રો, આજે ખલીલ ધનતેજવીની સુંદર શેરોથી મઢેલી ગઝલ. સંબંધો સ્થપાતા વરસોના વરસ નીકળી જાય છે પણ એને તૂટવા માટે તો એક ક્ષણ જ કાફી છે. શંકા, અવિશ્વાસ કે સંદેહની એક ક્ષણ જ મંથરા બની જીવનમાં આવતી હોય છે. અને પછી શું પરિણામ આવે તે અનુભવવા રામાયણ જોવાની જરૂર નથી. આપણી આસપાસ એવા અનેક ઉદાહરણો મળી રહે છે. સહજીવનની કે પ્રણયની પ્રત્યેક પળને જાગૃતિથી, વિશ્વાસથી અને ભરોસાથી જીવવાનો અમુલખ સંદેશ એમાંથી સાંપડે છે.

તારી ને મારી જ ચર્ચા આપણી વચ્ચે હતી,
તોય એમાં આખી દુનિયા આપણી વચ્ચે હતી!

આપણે એકાંતમાં ક્યારેય ભેગાં ક્યાં થયાં ?
તોય જોને કેવી અફવા આપણી વચ્ચે હતી!

આપણે એકસાથ શ્વાસોશ્વાસ જીવ્યાં તે છતાં,
એકબીજાની પ્રતીક્ષા આપણી વચ્ચે હતી!

કોઈ બીજાને કશું ક્યાં બોલવા જેવું હતું,
આપણી પોતાની સત્તા આપણી વચ્ચે હતી!

આપણે તો પ્રેમના અરમાન પૂરવાના હતા
કાં અજુગતી કોઈ ઈચ્છા આપણી વચ્ચે હતી!

આપણે તો સાવ ઝાકળમાં પલળવાનું હતું,
ક્યાં સમન્દરની તમન્ના આપણી વચ્ચે હતી!

યાદ કર એ પુણ્યશાળી પાપની એકેક ક્ષણ
કેવી લીલીછમ અવસ્થા આપણી વચ્ચે હતી!

એક ક્ષણ આપી ગઈ વનવાસ સદીઓનો ખલીલ !
એક ક્ષણ માટે જ મંથરા આપણી વચ્ચે હતી!

– ખલીલ ધનતેજવી

4 Comments

સમય


બચપણથી યુવાની અને યુવાનીથી વૃદ્ધાવસ્થાની મજલ આમ તો વરસોની છે પણ લાગે કે જાણે પળમાં કપાઈ જતી હોય. સમય ક્યારેક બેરહમ થઈ કોઈને અધવચ્ચેથી ઉઠાવી લે છે, તો કોઈને વરસોનાં વરસ ઝાકળમાં સ્નાન કરાવ્યા કરે છે. આવતીકાલ ઉગશે કે નહીં એની નિશ્ચિતતા (surity) નથી એટલે જ માનવને નિશ્ચિંતતા (peace, comfort કે ease) નથી લાગતી. કવિ કહે છે કે સમયને સમજવો ખૂબ અઘરો છે. જેઓ એનો મર્મ પામી ગયા છે, તેઓ જીવનને યથાર્થરૂપે જીવી જાણે છે. સમયના મૂલ્યને વ્યક્ત કરતી સુંદર ગઝલ માણીએ મનહર ઉધાસના સ્વરમાં.
*

*
સમયનો સાદો નિયમ છે કે એ અટકતો નથી,
નિયમ છે પ્રેમનો સાદો કદી એ ટકતો નથી,
તમારો સાદો નિયમ છે કે સૌને ભટકાવો,
ને મારો સાદો નિયમ છે કે હું ભટકતો નથી
*
સંધ્યાની જેમ ક્ષણમાં ઢળી જાય છે સમય
સદ્-ભાગી કોકને જ ફળી જાય છે સમય

રહેશો ના કોઈ પણ આ સમયના ગુમાનમાં,
સરતો હવાની જેમ સરી જાય છે સમય.

ક્યારેય કોઈ એકનો થઈને રહ્યો નથી
રાજા અને નવાબનો બદલાય છે સમય

‘આઝાદ’ અણઉકેલ સમસ્યા છે આ સમય
સમજી શકે છે તેમને સમજાય છે સમય.

– કુતુબ આઝાદ

2 Comments

મેઘધનુના ઢાળ પર


કવિ શ્રી રાજેન્દ્ર શુકલની આ અદભુત રચનામાં કોતરાયેલું છે પોતાના પ્રિયજનને મળવાનું આમંત્રણ. દુનિયા પ્રેમીઓ વચ્ચે ભલે દિવાલ ઊભી કરી દે, એમના પગમાં લોખંડી બેડીઓ પહેરાવી દે, અને હકીકતની દુનિયામાં તેઓ ભલે જોજનો દૂર હોય પણ સ્વપ્નની દુનિયામાં એમને મળતાં કોણ રોકી શકે છે ? કવિનો કલ્પનાવૈભવ ઝંઝાનીલો શાં ઝૂલશું કોઈ અગોચર ડાળ પર … માં છલકતો દેખાય છે. મિલનોત્સુક પ્રેમીની પોતાના પ્રિયજનને મેઘધનુના ઢાળ પર મળવાનું ઈજન આપતી આ સુંદર રચના આજે માણીએ.

પગલાંય બંધાઈ જતા પાક્કું ચણેલી પાળ પર,
મળવું જ છે તો મળ મને તું મેઘધનુના ઢાળ પર.

તું આવ એકી ફાળ આ લંબાયેલા કરને ગ્રહી,
મૂકી ચરણ ફુત્કારતા સો સો ફણાળા કાળ પર.

આ એક સેલારે અહીં ને એક સેલારે ત્યહીં,
ઝંઝાનીલો શાં ઝૂલશું કોઈ અગોચર ડાળ પર.

સોનાસળી સોનાસળી રમતાં રહે કોમળ કિરણ,
તડકો વિખેરાતો રહે ઝાકળ પરોવ્યા વાળ પર.

કૈં વેલબુટ્ટા ફુલપત્તી એક ભાતીગળ ગઝલ,
કૈં રેશમી શબ્દોનું આછું પોત વણીએ શાળ પર.

– રાજેન્દ્ર શુકલ

2 Comments

કિંતુ મારી લીલા ક્યાં છે


લીલાના પાત્રને પોતાનાં સર્જનો દ્વારા અમર બનાવનાર આસીમ રાંદેરી સાહેબની એક નજમ આજે માણીએ. જેમ કાળઝાળ ગરમી પછી થયેલો પહેલો વરસાદ નથી ભૂલાતો એમ પ્રેમવાંચ્છું હૃદયની ધરતી પર પ્રથમ પ્રણયની પળો હંમેશને માટે જડાઈ જાય છે. પછી જીવનભર એ સ્થાન પર જઈ પ્રણયની મધુર સ્મૃતિઓને વાગોળવાનું ગમે છે. ખાસ કરીને એવે સમયે જ્યારે પોતાનું પ્રિય પાત્ર સમીપ ન હોય અને એનો વિરહ વિહવળ કરતો હોય, બેચેન કરતો હોય. તાપીના તટ પર વિતાવેલ મધુર પળોની સ્મૃતિનું સુંદર ચિત્રણ માણો મનહર ઉધાસના મખમલી સ્વરમાં.
*

*
એ જ બગીચો,એ જ છે માળી, એ જ ઉષા-સંધ્યાની લાલી,
કૈફ છલોછલ પુષ્પની પ્યાલી, કોયલ બુલબુલ ડાલી ડાલી,
સઘળી વસ્તુ ત્યાંની ત્યાં છે, કિંતુ મારી લીલા ક્યાં છે.

એ જ બહારો બાગની અંદર, પ્રેમનાં જાદુ, રૂપનાં મંતર,
એ જ પતંગા દીપના ઉપર, એ જ કમળ છે, એ જ મધુકર,
સઘળી વસ્તુ ત્યાંની ત્યાં છે, કિંતુ મારી લીલા ક્યાં છે.

એ જ ફુવારો ને ફુલવારી, રંગબેરંગી પ્યારી પ્યારી,
મખમલ સમ આ ઘાસ પથારી, જે પર દિલની દુનિયા વારી,
સઘળી વસ્તુ ત્યાંની ત્યાં છે, કિંતુ મારી લીલા ક્યાં છે.

એ જ હજી છે ચૂઈ ચમેલી, આગિયાઓની જ્યોત જડેલી,
આંબાડાળે જુઓ પેલી, એ જ ચકોરી ચંદા ઘેલી,
સઘળી વસ્તુ ત્યાંની ત્યાં છે, કિંતુ મારી લીલા ક્યાં છે.

ચાંદ સિતારા એ જ ગગનમાં, મસ્તી એની એ જ પવનમાં,
તાપી પણ છે એ જ વહનમાં, એ જ ઉમંગો મારા મનમાં,
સઘળી વસ્તુ ત્યાંની ત્યાં છે, કિંતુ મારી લીલા ક્યાં છે.

વડ પર બંને નામ હજી છે, થડ પર કોતરકામ હજી છે,
બે મનનો સુખધામ હજી છે, સામે મારું ગામ હજી છે,
સઘળી વસ્તુ ત્યાંની ત્યાં છે, કિંતુ મારી લીલા ક્યાં છે.

એ જ છે રોનક તાપી તટ પર, એ જ છે સામે લીલાં ખેતર,
વર્ષાની ઝરમરમાં મનહર, દૂર જ સંતા મસ્જીદ મન્દર,
સઘળી વસ્તુ ત્યાંની ત્યાં છે, કિંતુ મારી લીલા ક્યાં છે.

આસીમ આજે રાણી-બાગે, ઊર્મિને કાં ઠેસ ન વાગે ?
મસ્ત પવનમાં પુષ્પ પરાગે, કેમ મને વૈરાગ ન જાગે ?
સઘળી વસ્તુ ત્યાંની ત્યાં છે, કિંતુ મારી લીલા ક્યાં છે.

– અસીમ રાંદેરી

9 Comments

નડીની રેલમાં ટરટું નગર


આગલી પોસ્ટમાં આપણે આદિલ મન્સૂરીની અમર કૃતિ ‘નદીની રેતમાં રમતું નગર મળે ન મળે’ માણી. આજે એના પર આધારિત નિર્મિશ ઠાકર રચિત પ્રતિકાવ્ય માણો. આજકાલ વરસાદની મોસમ છે. તાપીનાં પાણી દર વરસે ચોમાસામાં સુરત શહેરમાં આંટો મારવા આવે છે. પણ બે વર્ષ પહેલાં આવેલ પૂરમાં જાનમાલની ભારે ખુવારી થયેલ. એ સમયના સંજોગોમાં નિર્મિશભાઈએ રચેલ આ સુરતી પ્રતિકાવ્ય (હુરટી પ્રટિકાવ્ય) વાંચીને મુખ પર મલકાટ ન આવે તો જ નવાઈ!

નડીની રેલમાં ટરટું નગર મલે નીં મલે,
ફરી આ ડ્રસ્ય સ્મૃતિપટ ઉપર મલે નીં મલે.

અરે કાડવ ઠહે ટો ઉગહે એમાં બી કમર,
પછી આ માટીની ભીની અસર મલે નીં મલે.

પરિચિટોને ડઘાઈને જોઈ લેવા ડેવ,
એ કરડાં ઠોબડાં, ટ્રાંસી નજર મલે નીં મલે.

બઢા ડૂબી ગીયાં રસ્ટાઓ, બારીઓ, ભીંટો,
ટમે બી ડૂબહો પછી આ ઘર મલે નીં મલે.

ઉટરહે પૂર, પછી ફાટવાનો પ્લેગ ટરટ !
પછી કોઈને કોઈની કબર મલે નીં મલે.

ટને બી લૈ ડૂબે – એવાની આંગરી નીં પકડ!
બચી જહે ટું, ભલે હમસફર મલે નીં મલે.

વટનમાં હું મલે કે માઠું ભરી ડેઉં ‘નિમ્મેસ’?
ટને કાદવ જે મયલો, ઉમ્રભર મલે નીં મલે.

– નિર્મિશ ઠાકર

9 Comments

મળે ન મળે


અમદાવાદને અલવિદા કહી અમેરિકા (ન્યૂજર્સી) સ્થાયી થવા જ્યારે આદિલ મન્સૂરી નીકળ્યા ત્યારે વતનની સ્મૃતિઓ એમના હૃદયને કોરી રહી. સાબરમતી નદીના રેતીના પટમાં રમતું નગર, એ ઘર-ગલી અને રસ્તાઓ, વરસો જૂના લાગણીના ભીના સંબંધે બંધાયેલ પરિચિતોના હસતા ચહેરાઓ, વિદાય વખતે ટોળે વળેલ મિત્રો અને સ્વજનોને છેલ્લી વખત જોઈ લેવાનો, પછી કદાચ કદીપણ જોવા ન મળવાની સંભાવના અને ગુપ્ત વસવસો, શબ્દના રૂપમાં ફૂટ્યો અને ગુજરાતી સાહિત્યને સમૃદ્ધ કરતો ગયો. આખરી પંક્તિઓમાં વતનની ધૂળ સાથેની પ્રગાઢ માયા, એના જ અંકે આખરી શ્વાસ લેવાની ઊંડી મનીષાનો પડઘો વાચકના હૃદયને પણ ભીંજવી જાય છે. માણો ગુજરાતી સાહિત્યની અમર કૃતિઓમાં સ્થાન પામનાર આ સંવેદનશીલ ગઝલ બે સ્વરોમાં.
*
સ્વર – પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય

*
સ્વર – મનહર ઉધાસ

*
નદીની રેતમાં રમતું નગર મળે ન મળે,
ફરી આ દ્રશ્ય સ્મૃતિપટ ઉપર મળે ન મળે.

ભરી લો શ્વાસમાં એની સુગંધનો દરિયો,
પછી આ માટીની ભીની અસર મળે ન મળે.

પરિચેતોને ધરાઈને જોઈ લેવા દો,
આ હસતા ચહેરા; આ મીઠી નજર મળે ન મળે.

ભરી લો આંખમાં રસ્તાઓ, બારીઓ, ભીંતો,
પછી આ શહેર, આ ગલીઓ, આ ઘર મળે ન મળે.

રડી લો આજ સંબંધોને વીંટળાઈ અહીં,
પછી કોઈને કોઈની કબર મળે ન મળે.

વળાવા આવ્યા છે એ ચ્હેરા ફરશે આંખોમાં,
ભલે સફરમાં કોઈ હમસફર મળે ન મળે.

વતનની ધૂળથી માથુ ભરી લઉં ‘આદિલ’,
અરે આ ધૂળ પછી ઉમ્રભર મળે ન મળે.

– આદિલ મન્સૂરી

9 Comments