મિત્રો, આજે એક સુંદર રચના જે શાળામાં ભણવામાં આવતી હતી. જૂનું ઘર ખાલી કરી નવા ઘરમાં જવાના પ્રસંગો જેના જીવનમાં બન્યા હશે તેમને આ કૃતિનો મર્મ સ્પર્શી જશે. ઘર એટલે ઘરમાં ગોઠવેલી નિર્જીવ વસ્તુઓ નહીં પરંતુ હૂંફાળી યાદો, સુખદુઃખના પ્રસંગો, પડોશીથી માંડી સ્નેહી મિત્રોની સ્મૃતિઓ. એમાંય જ્યારે એ ઘરમાં પોતીકું સ્વજન ગુમાવવાનું બન્યું હોય તો એવું ઘર ખાલી કરવાનું કેટલું અકારું લાગે તે તો અનુભવે તે જ જાણે. અહીં કવિને પોતાના વહાલસોયા પુત્રની સ્મૃતિઓ જાણે કહી ઉઠે છે કે મને અહીં મૂકીને ક્યાં ચાલ્યા ? અને બીજા ઘરે જવા ઉપડતા પગ પર પત્થર જડાઈ જાય છે. લાગણીથી ભીંજાયેલ આ સોનેટ આજે માણો.
ફંફોસ્યું સૌ ફરીફરી અને હાથ લાગ્યુંય ખાસું:
જૂનું ઝાડૂ, ટૂથબ્રશ, વળી લક્સ સાબુની ગોટી,
બોખી શીશી, ટિનનું ડબલું, બાલદી કૂખકાણી,
તૂટયાં ચશ્માં, ક્લિપ, બટન ને ટાંકણી સોય-દોરો!
લીધું દ્વારે નિત લટકતું નામનું પાટિયું,
જે મૂકી ઊંધું, સુપરત કરી, લારી કીધી વિદાય.
ઊભાં છેલ્લી નજર ભરીને જોઈ લેવા જ ભૂમિ,
જ્યાં વિતાવ્યો પ્રથમ દસકો મુગ્ધ દામ્પત્ય કેરો;
જ્યાં દેવોના પરમ વર શો પુત્ર પામ્યાં પનોતો
ને જયાંથી તે કઠણ હૃદયે અગ્નિને અંક સોંપ્યો!
કોલેથી જે નીકળી સહસા ઊઠતો બોલી જાણે:
‘બા-બાપુ! ના કશુંય ભૂલિયા, એક ભૂલ્યાં મને કે?
ખૂંચી તીણી સજલ દગમાં કાચ કેરી કણિકા!
ઉપાડેલાં ડગ ઉપર શા લોહ કેરા મણિકા!
– બાલમુકુન્દ દવે
જ્યાં દેવોના પરમ વર શો પુત્ર પામ્યાં પનોતો
ને જયાંથી તે કઠણ હૃદયે અગ્નિને અંક સોંપ્યો!
કોલેથી જે નીકળી સહસા ઊઠતો બોલી જાણે:
‘બા-બાપુ! ના કશુંય ભૂલિયા, એક ભૂલ્યાં મને કે?
શાળામાં અભ્યાસક્રમના એક ભાગ રૂપે વાંચેલી આ કવિતાને આજે વર્ષો પછી એક પુત્રના પિતા બન્યા બાદ લાગણીની દૃષ્ટિએ વાંચી તો ભાવવિભોર થઇ ગયો.
આભાર દક્ષેશભાઇ. હમણાં જ થોડી ક્ષણો માટે મારા દીકરાને ભેટીને આવ્યો. મન હળવું થઇ ગયું.
આભાર
૫૫-૬૦ વર્ષ પહેલા માણેલી આ કવિતાની
નૉસ્ટેલજીક યાદ તાજી થઈ
જ્યાં દેવોના પરમ વર શો પુત્ર પામ્યાં પનોતો
ને જયાંથી તે કઠણ હૃદયે અગ્નિને અંક સોંપ્યો!
કોલેથી જે નીકળી સહસા ઊઠતો બોલી જાણે:
‘બા-બાપુ! ના કશુંય ભૂલિયા, એક ભૂલ્યાં મને કે?
…ત્યાર બાદ અનુભવેલી વાત!
ખૂંચી તીણી સજલ દગમાં કાચ કેરી કણિકા!
ઉપાડેલાં ડગ ઉપર શા લોહ કેરા મણિકા!
————————————
લાગે છે નજીકના ભવિષ્યમા પોત્ર-પૌત્રીઓ અનુભવશે!!
વરસો પહેલા જ્યારે અમે નવા ઘરમાં રહેવા ગયા હતા, મારી બહેનની યાદોને પાછળ મુકીને …દિલ ભરાઈ આવ્યું.
– સપના
જ્યાં વિતાવ્યો પ્રથમ દસકો મુગ્ધ દામ્પત્ય કેરો.
Everybody has different memories. and mine is best expressed in this line. Leaving a place which was YOUR HOME one day is painful in any condition.
Thanks a lot.